Γιατί κινδυνεύει η βιοποικιλότητα;
- Alexandra Stefanopoulou
- 22 Απρ
- διαβάστηκε 5 λεπτά
Πώς επηρεάζεται η βιοποικιλότητα από τις ανθρώπινες δραστηριότητες και γιατί θα έπρεπε να σε νοιάζει;
Με αφορμή την ημέρα της Γης σήμερα (22 Απριλίου), αναλύουμε πώς η ανθρώπινη δραστηριότητα απειλεί τη βιοποικιλότητα.
Η βιοποικιλότητα είναι η ποικιλία της ζωής στη Γη και περιλαμβάνει όλα τα είδη φυτών, ζώων, μικροοργανισμών, καθώς και τα οικοσυστήματα στα οποία ζουν. Είναι ένας από τους πιο σημαντικούς παράγοντες για τη διατήρηση της ισορροπίας και της υγείας του πλανήτη μας.
Η βιοποικιλότητα διακρίνεται σε τρία επίπεδα:
Γενετική ποικιλότητα – Οι διαφορές μέσα στο ίδιο είδος, που επιτρέπουν στα είδη να προσαρμόζονται στις αλλαγές του περιβάλλοντος.
Ποικιλότητα ειδών – Ο συνολικός αριθμός και η ποικιλία των ειδών σε έναν συγκεκριμένο τόπο ή παγκοσμίως.
Ποικιλότητα οικοσυστημάτων – Οι διαφορετικοί τύποι οικοσυστημάτων, όπως δάση, θάλασσες, λίμνες, έρημοι, που φιλοξενούν και υποστηρίζουν τη ζωή.
Η διατήρηση της βιοποικιλότητας είναι ζωτικής σημασίας για την ισορροπία της φύσης, την παραγωγή οξυγόνου, τη διατήρηση του κλίματος και τη διατροφή των ανθρώπων.
Δυστυχώς, απειλείται από την κλιματική αλλαγή, την αποψίλωση των δασών και τη ρύπανση (όλα προερχόμενα από την ανθρώπινη δραστηριότητα).
Πώς η ανθρώπινη δραστηριότητα απειλεί τη βιοποικιλότητα;
Αποψίλωση δασών λόγω κτηνοτροφίας
Η κτηνοτροφία είναι ένας από τους κύριους παράγοντες αποψίλωσης των δασών παγκοσμίως, ιδιαίτερα στις τροπικές περιοχές. Το φαινόμενο αυτό συνδέεται με την επέκταση των βοσκοτόπων και των καλλιεργειών ζωοτροφών (όπως η σόγια), που απαιτούνται για την εντατική παραγωγή κρέατος.
Επιπτώσεις στην βιοποικιλότητα:
Καταστροφή φυσικών οικοσυστημάτων
Οι τροπικές ζούγκλες, που αποτελούν το σπίτι για περισσότερο από το 50% των ειδών του πλανήτη, κόβονται για να δημιουργηθούν βοσκοτόπια ή καλλιέργειες ζωοτροφών. Αυτό προκαλεί απώλεια ενδιαιτημάτων* και επιταχύνει την εξαφάνιση ειδών.
*ενδιαίτημα: το φυσικό περιβάλλον στο οποίο ζει και αναπαράγεται ένα είδος ή μία βιοκοινότητα.
Αλλαγή του μικροκλίματος
Τα δάση λειτουργούν ως φυσικά «κλιματιστικά», ρυθμίζοντας την υγρασία και τη θερμοκρασία. Η αποψίλωση οδηγεί σε ξηρασίες και τοπικές αυξήσεις της θερμοκρασίας, καθιστώντας τις περιοχές λιγότερο φιλόξενες για την άγρια ζωή.
Αύξηση εκπομπών CO₂ και μεθανίου
Σύμφωνα με τον Οργανισμό Τροφίμων και Γεωργίας των Ηνωμένων Εθνών (FAO), η κτηνοτροφία ευθύνεται για το 14,5% των ανθρωπογενών εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου. Τα μηρυκαστικά ζώα παράγουν μεθάνιο, ένα αέριο πολύ πιο ισχυρό από το CO₂ στη συγκράτηση θερμότητας.
Παράλληλα, η καύση των δασών για την εκκαθάριση εκτάσεων απελευθερώνει τεράστιες ποσότητες CO₂.
Αν θέλεις να μάθεις περισσότερα για το φαινόμενο του θερμοκηπίου διάβασε το άρθρο: Τι είναι το αποτύπωμα του άνθρακα;
Υποβάθμιση του εδάφους και των υδάτινων πόρων
Η εκτροφή ζώων απαιτεί τεράστιες ποσότητες νερού και συχνά προκαλεί μόλυνση ποταμών και λιμνών από απόβλητα και φυτοφάρμακα.
Επιπλέον, η εντατική χρήση αγροχημικών ουσιών στις μονοκαλλιέργειες μπορεί να μειώσει την ποσότητα των σκουληκιών και των εντόμων που είναι διαθέσιμα στα πουλιά ως τροφή, ενώ η συνεχής καλλιέργεια του ίδιου φυτού μειώνει τη διαθεσιμότητα ορισμένων θρεπτικών συστατικών και υποβαθμίζει το έδαφος.
Και οι μονοκαλλιέργειες λοιπόν - σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Περιβάλλοντος (EEA) - οδηγούν στην μείωση της βιοποικιλότητας του εδάφους.
Κλιματική αλλαγή και βιοποικιλότητα
Ακραία καιρικά φαινόμενα
Η κλιματική αλλαγή αυξάνει τη συχνότητα και την ένταση ακραίων καιρικών φαινομένων, όπως καταιγίδες, ξηρασίες και πλημμύρες, που έχουν καταστροφικές επιπτώσεις στη βιοποικιλότητα.
Οι έντονες βροχοπτώσεις και οι τυφώνες καταστρέφουν φυσικά οικοσυστήματα, όπως τροπικά δάση και παράκτιες περιοχές, οδηγώντας σε απώλεια ενδιαιτημάτων για πολλά είδη.
Οι πλημμύρες μπορούν να διαβρώσουν το έδαφος, να μολύνουν υδάτινες πηγές και να οδηγήσουν σε μαζικούς θανάτους οργανισμών που δεν μπορούν να προσαρμοστούν γρήγορα στις αλλαγές.
Οι παρατεταμένες ξηρασίες από την άλλη, επηρεάζουν τις γεωργικές εκτάσεις και μειώνουν τη διαθεσιμότητα νερού, δυσχεραίνοντας την επιβίωση φυτών και ζώων.
Αύξηση της θερμοκρασίας
Η συνεχής αύξηση της παγκόσμιας θερμοκρασίας (λόγω του φαινομένου του θερμοκηπίου) προκαλεί σημαντικές διαταραχές στα οικοσυστήματα και στη συμπεριφορά των ειδών.
Πολλά ζώα, όπως πουλιά και θαλάσσια θηλαστικά, αναγκάζονται να αλλάξουν τις μεταναστευτικές τους διαδρομές, αναζητώντας πιο δροσερά κλίματα. Αυτό μπορεί να τα φέρει σε σύγκρουση με άλλα είδη, να μειώσει τη διαθεσιμότητα τροφής και κατάλληλων ενδιαιτημάτων ή και να επιφέρει σημαντικές αλλαγές σε όλο το οικοσύστημα όπου βρίσκονται.
Η αναπαραγωγή πολλών οργανισμών επηρεάζεται επίσης, καθώς η μεταβολή της θερμοκρασίας μπορεί να διαταράξει τις εποχιακές ισορροπίες, μειώνοντας τις πιθανότητες επιβίωσης των νεογέννητων.
Τέλος, πολλά είδη εξαρτώνται από σταθερές θερμοκρασιακές συνθήκες, όπως τα αμφίβια και τα έντομα, και με την άνοδο των θερμοκρασιών κινδυνεύουν με εξαφάνιση.
Οξίνιση των ωκεανών
Η αυξημένη συγκέντρωση διοξειδίου του άνθρακα (CO₂) στην ατμόσφαιρα δεν επηρεάζει μόνο το κλίμα αλλά και τους ωκεανούς, καθώς μεγάλο μέρος του CO₂ απορροφάται από το θαλασσινό νερό. Η υπεραλίευση όμως διαταράσσει την ισορροπία των ωκεανών και έτσι χάνουν την ικανότητά τους να αποθηκεύουν CO₂.
Αυτό οδηγεί στην οξίνιση των ωκεανών, μια διαδικασία που μειώνει το pH του νερού, καθιστώντας το πιο όξινο.
Η οξίνιση έχει καταστροφικές επιπτώσεις στα θαλάσσια οικοσυστήματα, καθώς επηρεάζει οργανισμούς που βασίζονται στο ανθρακικό ασβέστιο για τη δημιουργία των σκελετών και των κελυφών τους, όπως τα κοράλλια, τα οστρακοειδή και ορισμένοι τύποι πλαγκτού.
Η καταστροφή των κοραλλιογενών υφάλων, που αποτελούν το σπίτι χιλιάδων ειδών, μειώνει δραματικά τη θαλάσσια βιοποικιλότητα και επηρεάζει ολόκληρες τροφικές αλυσίδες.
Οι ωκεανοί αποτελούν τον μεγαλύτερο ρυθμιστή του παγκόσμιου κλίματος, απορροφώντας περίπου το 31% του CO₂ που παράγει ο άνθρωπος. Όσο πιο όξινοι γίνονται, τόσο μειώνεται η ικανότητά τους να απορροφούν νέες ποσότητες, εντείνοντας έτσι την υπερθέρμανση του πλανήτη.
Και γιατί όλα αυτά είναι σημαντικά;
Επειδή όλα σε αυτόν τον πλανήτη είναι μία αλυσίδα! Δεν μπορεί να ευδοκιμεί ένα είδος και να εξαφανίζεται ένα άλλο. Ίσως να μην γίνει αντιληπτό στην αρχή όμως όλα τα οικοσυστήματα είναι αλληλένδετα. Και αν δεν κάνουμε τώρα την αλλαγή ίσως να είναι πολύ αργά αργότερα.
Τι μπορώ να κάνω λοιπόν, για να προστατεύσω τη βιοποικιλότητα;
Υποστηρίζω και μάχομαι για:
την κατάργηση της κτηνοτροφίας και της αλιείας
τη βιώσιμη γεωργία
την προστασία των δασών
την προστασία των θαλασσών και των ωκεανών
την μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου
την μείωση των απορριμμάτων
Πολλά από αυτά μπορούμε να τα βάλουμε στην καθημερινότητά μας:
Δεν καταναλώνω κρέας και ζωικά παράγωγα, υποστηρίζω τοπικούς καλλιεργητές, σκέφτομαι πριν αγοράσω, δεν χρησιμοποιώ αυτοκίνητο κ.ο.κ.
Για τα υπόλοιπα, χρειάζεται συλλογική πρωτοβουλία τόσο από τις τοπικές αρχές όσο και από τις κυβερνήσεις. Όσο κι αν επιλέγω να περπατώ αντί να χρησιμοποιώ αυτοκίνητο, το μεγαλύτερο αποτύπωμα άνθρακα προέρχεται από τη βιομηχανία. Γι’ αυτό απαιτούνται νομοθεσία και ελεγκτικοί μηχανισμοί για τη μείωση των ρύπων στην ατμόσφαιρα.
Τελευταίες σκέψεις:
Η βιοποικιλότητα του πλανήτη μας βρίσκεται σε κρίσιμο σημείο λόγω των ανθρώπινων δραστηριοτήτων, αλλά δεν είναι πολύ αργά για να αντιστρέψουμε τη ζημιά.
Με τη μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου, την προστασία των οικοσυστημάτων, την προώθηση βιώσιμων γεωργικών πρακτικών και τη συνειδητή κατανάλωση, μπορούμε να διατηρήσουμε τη φυσική ισορροπία της Γης.
Η λύση βρίσκεται στα χέρια μας, αρκεί να δράσουμε άμεσα και συλλογικά. Αν επενδύσουμε στη διατήρηση της φύσης σήμερα, θα εξασφαλίσουμε ένα υγιές και βιώσιμο μέλλον για όλα τα είδη!
Η φύση έχει τη δύναμη να ανακάμψει – το μόνο που χρειάζεται είναι να της δώσουμε την ευκαιρία.
Έρευνα & Σύνταξη:
Αλεξάνδρα Στεφανοπούλου, εκπαιδευτικός
Comments