Οι περιβαλλοντικές επιπτώσεις της κτηνοτροφίας

Θες να σώσεις τον πλανήτη; Κόψε το κρέας!

Η κτηνοτροφία αποτελεί έναν από τους κύριους παράγοντες περιβαλλοντικής υποβάθμισης παγκοσμίως. Οι επιπτώσεις της είναι πολυδιάστατες, επηρεάζοντας το κλίμα, τους υδάτινους πόρους, τη βιοποικιλότητα, την ποιότητα του αέρα και την ποιότητα ζωής.

Είναι γεγονός ότι η κτηνοτροφία - και γενικότερα η κρεοφαγία - δεν είναι βιώσιμη για τον πλανήτη μας.

Πριν περάσουμε στο θέμα όμως αξίζει να υπενθυμίσουμε ότι:

Κάθε κομμάτι κρέατος προέρχεται από ένα ζώο που είχε συναισθήματα, συνείδηση, και επιθυμία για ζωή. Και η βιομηχανία αυτή βασίζεται στη βία, τη στέρηση και την απόγνωση.

Δισεκατομμύρια ζώα σε όλο τον κόσμο:

• ζουν ολόκληρη τη ζωή τους στριμωγμένα σε μικρά κλουβιά

• στερούνται το φως του ήλιου

• δεν μπορούν να κινηθούν, να παίξουν, να τρέξουν

• καταλήγουν να σφαγιάζονται χωρίς καμία ευκαιρία να ζήσουν μια φυσιολογική ζωή

Η μάχη για τον πλανήτη είναι και μάχη για τα ζώα. Όταν υπερασπιζόμαστε το περιβάλλον, δεν υπερασπιζόμαστε μόνο το οξυγόνο και το νερό, αλλά και το θεμελιώδες δικαίωμα όλων των έμβιων όντων να μην βασανίζονται για το κέρδος.

Ας δούμε τώρα τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις της βιομηχανικής κτηνοτροφίας:

1. Εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου

Η κτηνοτροφία ευθύνεται για περίπου το 15% των παγκόσμιων εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου, ποσοστό συγκρίσιμο με αυτό του συνόλου των μεταφορών παγκοσμίως . Οι κύριοι ρύποι περιλαμβάνουν:

• Μεθάνιο (CH₄): Εκλύεται κυρίως από την πέψη των μηρυκαστικών και τη διαχείριση της κοπριάς. Το μεθάνιο είναι 84 φορές πιο ισχυρό από το CO₂ σε ορίζοντα 20 ετών .

• Νιτρώδες οξείδιο (N₂O): Η κτηνοτροφία παράγει το 65% των ανθρωπογενών εκπομπών N₂O, αέριο με 296 φορές μεγαλύτερη επίδραση στο φαινόμενο του θερμοκηπίου σε σχέση με το CO₂ .

Σύμφωνα με έκθεση του FAO, η παραγωγή βοδινού κρέατος και γάλακτος ευθύνεται για περίπου 3,8 γιγατόνους ισοδύναμου CO₂ ετησίως, που αντιστοιχεί στο 62% των συνολικών εκπομπών από την κτηνοτροφία.

Επιπλέον, το παρακάτω γράφημα του CarbonBrief το οποίο βασίζεται σε 3 διαφορετικές έρευνες δείχνει ότι το αποτύπωμα άνθρακα 2 εναλλακτικών του κρέατος είναι περίπου 20 φορές μικρότερο από αυτό που παράγεται από την ίδια ποσότητα βοδινού κρέατος.

2. Εκτεταμένη χρήση γης

Η βιομηχανική κτηνοτροφία απαιτεί τεράστιες εκτάσεις γης, όχι μόνο για τη στέγαση των ζώων, αλλά κυρίως για την καλλιέργεια ζωοτροφών (π.χ. σόγια, καλαμπόκι, σιτηρά). 

Το γεγονός αυτό έχει δύο κρίσιμες συνέπειες:

• Οι καλλιεργήσιμες εκτάσεις βρίσκονται κυρίως σε χώρες του Παγκόσμιου Νότου.

Η μεγάλη πλειονότητα των εκτάσεων για καλλιέργεια σόγιας βρίσκεται στη Βραζιλία, την Αργεντινή, την Παραγουάη, όπου αποψιλώνονται δάση και εκτοπίζονται κοινότητες για να παραχθούν ζωοτροφές που καταναλώνονται στην Ευρώπη, τις ΗΠΑ και την Κίνα.

Η παραγωγή δεν εξυπηρετεί τις τοπικές κοινωνίες: τα θρεπτικά προϊόντα εξάγονται για να παχύνουν ζώα που θα καταλήξουν σε πιάτα εύπορων καταναλωτών.

• Οι σοδιές που καλλιεργούνται για ζώα θα μπορούσαν να θρέψουν ανθρώπους.

Το 36% της παγκόσμιας παραγωγής δημητριακών δεν καταναλώνεται από ανθρώπους, αλλά χρησιμοποιείται ως ζωοτροφή, σύμφωνα με την μελέτη των Cassidy et al (2013).

Και μάλιστα, σύμφωνα με την ίδια μελέτη υπολογίζεται ότι μόλις το 12% των συνολικών θερμίδων από καλλιέργειες που καταναλώνονται από ζώα συμβάλλουν τελικά στη διατροφή του ανθρώπου (μέσω κρέατος και άλλων ζωικών προϊόντων).

Αν οι ίδιες εκτάσεις χρησιμοποιούνταν για την άμεση παραγωγή φυτικών τροφών προς ανθρώπινη κατανάλωση, η παγκόσμια γεωργική παραγωγή θα μπορούσε να θρέψει έως και 4 δισεκατομμύρια επιπλέον ανθρώπους, μειώνοντας δραματικά τον υποσιτισμό.

Επιπλέον, σύμφωνα με τον FAO, η κατανάλωση 1 κιλού κρέατος απαιτεί:

• 7–10 κιλά ζωοτροφής,

• και περισσότερες από 10 φορές τις θερμίδες και το νερό που θα χρειάζονταν αν η σοδειά κατευθυνόταν απευθείας στον άνθρωπο.

Τέλος, σύμφωνα με το γράφημα της ΜΚΟ Our World in Data, εάν γινόμασταν όλοι βίγκαν, θα εξοικονομούσαμε το 75% της καλλιεργήσιμης γης. 

3. Κατανάλωση και ρύπανση υδάτων

Η παραγωγή ζωικών προϊόντων απαιτεί τεράστιες ποσότητες νερού.

Για την παραγωγή ενός κιλού βοδινού κρέατος απαιτούνται περίπου 8.500 λίτρα νερού:

• Η μεγαλύτερη ποσότητα νερού δαπανάται όχι για το ίδιο το ζώο, αλλά για την παραγωγή των τροφών που καταναλώνει. Η καλλιέργεια καλαμποκιού και σόγιας (συνηθισμένες ζωοτροφές) απαιτεί χιλιάδες λίτρα νερού ανά κιλό προϊόντος, κυρίως για άρδευση.

• Σε όλη του τη ζωή (18–24 μήνες για βοδινό κρέας), ένα βόδι μπορεί να καταναλώσει 10.000–15.000 λίτρα νερού, που μεταφράζεται σε μερικές εκατοντάδες λίτρα ανά κιλό κρέατος.

• Τέλος, νερό απαιτείται και για τον καθαρισμό των εγκαταστάσεων, των μηχανημάτων, τη συντήρηση των στάβλων, την ψύξη και την επεξεργασία του κρέατος στα σφαγεία.

Πού βασίζεται το νούμερο των 8.500 λίτρων;

Το νούμερο των 8.500 λίτρων/κιλό προέρχεται από το "υδατικό αποτύπωμα" (water footprint), όπως το καθορίζει ο καθηγητής Arjen Hoekstra (University of Twente, Ολλανδία), που ήταν πρωτοπόρος στη σχετική μεθοδολογία:

Περιλαμβάνει μπλε νερό (αρδευτικό), πράσινο νερό (βρόχινο), και γκρι νερό (που απαιτείται για αραίωση ρύπων).

Αναλύθηκε από τον οργανισμό Water Footprint Network, ο οποίος υπολόγισε:

• 15.400 λίτρα/κιλό βοδινού με ολική προσέγγιση (παγκόσμιος μέσος όρος),

• Από αυτά, τα 8.500 λίτρα/κιλό είναι πιο συντηρητική τιμή, χρησιμοποιούμενη σε πολιτικές και ΜΚΟ.

Εκτός της κατανάλωσης νερού, ας μην ξεχνάμε και τη ρύπανση των υδάτων από νιτρικά και φωσφορικά άλατα (προερχόμενα από τα απόβλητα των ζώων) τα οποία οδηγούν σε ευτροφισμό και απειλούν τη θαλάσσια ζωή.

4. Αποψίλωση δασών και απώλεια βιοποικιλότητας

Η επέκταση των βοσκοτόπων και η καλλιέργεια ζωοτροφών, όπως η σόγια και το καλαμπόκι, οδηγούν σε εκτεταμένη αποψίλωση:

• Στη Βραζιλία, το 91% της αποψίλωσης του Αμαζονίου από το 1970 οφείλεται στην κτηνοτροφία .

• Παγκοσμίως, η κτηνοτροφία καταλαμβάνει το 70% της αγροτικής γης και ευθύνεται για το 60% της απώλειας βιοποικιλότητας λόγω της καλλιέργειας ζωοτροφών.

Τι εννοούμε όμως με την απώλεια βιοποικιλότητας;

Πρώτον, μπορείτε να διαβάσετε το σχετικό άρθρο της Vegan Life εδώ

Δευτερον, θα σας παρουσιάσω και μία ακόμη πλευρά του ζητήματος η οποία έγινε πρόσφατα γνωστή.

Σύμφωνα με την ΜΚΟ World Animal Protection US, η κυβέρνηση των ΗΠΑ αναθέτει εξωτερικά σε μια κρατική υπηρεσία, που ονομάζεται Wildlife Services, να σκοτώνει άγρια ζώα τα οποία “ενοχλούν” είτε την κτηνοτροφία είτε τις καλλιέργειες που προορίζονται για τα ζώα κρεοπαραγωγής.

Ένα απόσπασμα από το άρθρο της World Animal Protection US:

«Η Wildlife Services προβάλλει τη δουλειά της ως «απομάκρυνση άγριας ζωής» — μια αποστειρωμένη φράση που συγκαλύπτει τη βία των επιχειρήσεών της. Αυτές οι «απομακρύνσεις» δεν είναι ήπιες μετεγκαταστάσεις. Είναι εξοντώσεις.

Μέσω αεροπορικών πυροβολισμών, συρμάτινων παγίδων που σφίγγουν τον λαιμό, μεταλλικών παγίδων με σιαγόνες και δηλητηριωδών εκρηκτικών, η Wildlife Services σκοτώνει περισσότερα από ένα εκατομμύριο ζώα κάθε χρόνο — με το σύνολο να ξεπερνά τα 58 εκατομμύρια ζώα από το 2004. Ο στόχος της είναι απλός: να απομακρύνει οποιοδήποτε άγριο ζώο απειλεί τα συμφέροντα της κτηνοτροφίας.»

Σκοτώνουμε λοιπόν, άγρια ζώα για να μπορεί ο άνθρωπος να τρώει κότες, γουρούνια και αγελάδες.

Θεωρούμε τις ζωές όλων αυτών των πλασμάτων κατώτερες και τις αφαιρούμε χωρίς δεύτερη σκέψη, την ώρα που ο νόμος ορίζει ότι ένας άνθρωπος δεν μπορεί να σκοτώσει άλλον άνθρωπο ή κατοικίδιο ζώο.

5. Ρύπανση του αέρα και δημόσια υγεία

Οι εκπομπές αμμωνίας και σωματιδίων από τις μονάδες εντατικής εκτροφής συμβάλλουν στην ατμοσφαιρική ρύπανση:

• Στις ΗΠΑ, εκτιμάται ότι η κτηνοτροφία προκαλεί πάνω από 12.000 πρόωρους θανάτους ετησίως λόγω προβλημάτων ποιότητας του αέρα.

• Οι συγκεντρωμένες μονάδες εκτροφής απελευθερώνουν επίσης αντιβιοτικά και ανθεκτικά βακτήρια στον αέρα, επηρεάζοντας την υγεία των τοπικών κοινοτήτων.

Συμπεράσματα

Η βιομηχανική κτηνοτροφία δεν είναι απλώς ένας επιβλαβής κλάδος της αγροτικής παραγωγής. Είναι μια οικολογική καταστροφή με παγκόσμιες διαστάσεις, που υπονομεύει την κλιματική σταθερότητα, εξαφανίζει πολύτιμα οικοσυστήματα, μολύνει τους υδάτινους πόρους, θέτει σε κίνδυνο τη δημόσια υγεία και σκοτώνει εκατομμύρια ζώα κάθε χρόνο.

Δεν αρκεί πλέον να μιλάμε για "μείωση" της κατανάλωσης ζωικών προϊόντων. Ήρθε η ώρα να διεκδικήσουμε την πλήρη κατάργηση της βιομηχανικής κτηνοτροφίας, ενός συστήματος που βασίζεται στην εκμετάλλευση και τη βία.

Η μετάβαση προς μια φυτική, δίκαιη και βιώσιμη διατροφή δεν είναι απλώς επιλογή – είναι ηθική και οικολογική επιταγή. Οι πολιτείες, οι οργανισμοί και οι πολίτες έχουν την ευθύνη να δράσουν άμεσα, εγκαταλείποντας ένα μοντέλο που μας οδηγεί στην καταστροφή.

Ας ανοίξουμε τον δρόμο για έναν κόσμο χωρίς εκμετάλλευση!

Έρευνα & Σύνταξη:

Αλεξάνδρα Στεφανοπούλου, εκπαιδευτικός